Kamu İhale Kurumu, şikâyet üzerine üniversite ihalelerini mercek altına aldı. 4 yılda 690 ihaleye bakıldı. Her üç ihaleden birinde yolsuzluk tespit edildi. İncelenenler arasında usulsüzlük görülmeyen üniversite yok. En çok tıbbi malzeme alımlarında sorun yaşanırken, soruşturma izinleri YÖK'e takıldı.
Uluslararası akademik başarı listelerinde ilk 500'e bile giremeyen Türk üniversitelerinin yolsuzluk sicili kabarık çıktı. 2003 yılında kurulan Kamu İhale Kurumu (KİK) mercek altına aldığı 47 üniversitede, çeşitli yolsuzluk ve usulsüzlüklerle karşılaştı. 4 yılda masaya yatırılan 690 ihalenin 240'ında şaibe görüldü. İncelenen ihaleler üniversitelerin yaptığı toplam ihalelerin sadece yüzde 5'ini kapsıyor. KİK'e yansıyan usulsüzlüklerin en yoğun olduğu yer İstanbul Üniversitesi. Onu Gazi ve Ondokuz Mayıs üniversiteleri izliyor. Listede Boğaziçi, Galatasaray ve ODTÜ de var. Kurumun tespit ettiği belli başlı yolsuzluk yöntemleri ise şunlar: İhalenin belirli firmalara göre hazırlanması, sözleşmenin usulüne uygun imzalanmaması, düşük fiyat teklif eden firmaların hukuka aykırı olarak ihale dışı bırakılması, yeterliliği olmayan firmalara ihale verilmesi. Kamu İhale Kurumu'nun yaptığı incelemelerden çıkan sonuç, üniversitelerdeki sorunları gözler önüne seriyor. Ancak, herhangi bir üniversite yöneticisi hakkında soruşturma açılabilmesi için YÖK'ün izni gerekiyor.
Kamu İhale Kurumu, devlette konuyla ilgili sorunların karara bağlandığı en üst merci özelliğini taşıyor. Özerk bir yapıya sahip olan kurum, kendisine ulaşan şikâyet başvuruları üzerine inceleme yapıyor. Kurum, kurulduğu yıl 97, 2004'te 160, 2005'te 157 ve 2006'da da 277 üniversite ihalesini mercek altına aldı. İncelenen ihale konuları daha çok tıbbî malzeme, tıbbî teçhizat, hizmet alımı ve yapım işleri üzerinde yoğunlaştı. Elde edilen bulgulara göre her ihale hakkında farklı işlemler uygulandı. Bazıları için cumhuriyet savcılıklarına suç duyurusu yapılırken, bazılarında da ilgililer hakkında soruşturma açılmak üzere YÖK'e ihbarda bulunuldu. Düzeltilmesi mümkün olmayan usulsüzlüklerin belirlendiği ihaleler iptal edildi. Bazıları da kurum kararıyla düzeltildi.
Türkiye'de son kurulan 15 devlet üniversitesiyle birlikte 68 kamu, 24 de vakıf üniversitesi var. Yolsuzluk yapıldığı belirtilen üniversiteler arasında İstanbul, Marmara, Ankara, Hacettepe, Van Yüzüncü Yıl gibi köklü üniversiteler de bulunuyor. Kamu İhale Kurumu'nun raporlarında, usulsüzlük ve yolsuzluklardan bazıları şöyle anlatılıyor:
Dokuz Eylül Üniversitesi 24.06.2004'te 'merkezi endoskopi sistemi' ihalesi yaptı. İhaleyi 795.000 Euro ile Filmed AŞ kazandı. Bundan 150 bin Euro daha ucuz teklif veren Kurt&Kurt İthalat AŞ ise belgelerinin eksik olduğu gerekçesiyle ihale dışı bırakıldı. Bunun üzerine şirketin rektörlüğe yazdığı şikâyet dilekçesi herhangi bir hukuki gerekçe gösterilmeksizin reddedildi. Şirket de çareyi Kamu İhale Kurumu (KİK)'na müracaat etmekte buldu. KİK uzmanlarının yaptığı incelemede, Kurt&Kurt AŞ'nin ihale dosyasında olmadığı öne sürülen sosyal güvenlik prim borcu ve vergi borcu belgeleri ile teklif mektubunu imzalayan Naz Dicle Balkan'ın vekaletnamesinin aslında var olduğu ortaya çıktı. Ayrıca ihaleyi kazanan Filmed AŞ'nin vergi borcu belgesindeki bilgilerin 2003 yılına ait bilgileri ve sadece Kurumlar Vergisi'ni kapsadığı anlaşıldı. KİK üyeleri, "idarenin var olan belgeleri yok sayarak 644 bin Euro teklif ile en düşük fiyat teklifi veren Kurt&Kurt AŞ'yi ihale dışı bıraktığı" tespitiyle rektörlük hakkında cumhuriyet başsavcılığına suç duyurusunda bulunma kararı aldı.
İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, 19.11.2003 tarihinde çeşitli tıbbi cihazlar almak üzere ihale yaptı. 2 şirketin teklif verdiği ihaleyi Simeks Tıbbi Sistemler kazandı. KİK'e şikâyet başvurusunda bulunan TOSHIBA TMST AŞ, şartnamenin mevzuata aykırı olduğu iddiasıyla idareye başvurduğunu ve düzeltme talep ettiğini anlattı. Ancak kendilerine cevap verilmediği için ihaleye katılamadıklarını, buna rağmen ihale yapılarak rekabetin engellendiğini öne sürdü. KİK tarafından yapılan incelemede, iddianın doğru olduğu belirlendi. Bunun yanında ödeme planının ihaleye katılımı ve rekabeti engellediği, ihale mevzuatına uygun bulunmadığı gibi tespitlere ulaşıldı. TOSHIBA TMST'nin şikâyet başvurusu üzerine konunun KİK tarafından incelemeye alındığı bilinmesine rağmen kurumun alacağı karar beklenilmediği ve sözleşme imzalandığı da vurgulandı. Bu nedenle ihale kararı ve sözleşmenin hükümsüz olacağı belirtildi. Tespit edilen usulsüzlükler nedeniyle cumhuriyet başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına karar verildi.
İhalelerinde yolsuzluk tespit edilen üniversiteler
Marmara, İstanbul Teknik, Yıldız Teknik, Van Yüzüncü Yıl, Ankara, Hacettepe, Dokuz Eylül, Ege, Fırat, Dicle, Harran, Gaziantep, Gazi, İnönü, Adnan Menderes, Afyon Kocatepe, Selçuk, Balıkesir, Çanakkale Onsekiz Mart, Mustafa Kemal, Mersin, Abant İzzet Baysal, Akdeniz, Anadolu, Atatürk, Celal Bayar, Çukurova, Cumhuriyet, Erciyes, Gaziosmanpaşa, Kafkas, Sütçü İmam, Karadeniz Teknik, Kocaeli, Muğla, Niğde, Osman Gazi, Pamukkale, Trakya, Uludağ ve Zonguldak üniversiteleri.
Monitörler, şartnamedeki özelliklere sahip değil
Fırat Üniversitesi 07.07.2003 tarihinde 'bilgisayar ve ekipmanları alımı' ihalesi yaptı. 400 adet monitörün alındığı ihaleyi 194 bin 880 YTL + KDV bedelle Yönsis Bilgisayar kazandı. İhalede en düşük teklifi veren 'Doğu Bilgi İşlem ve Elektronik' adlı firma, KİK'e yaptığı müracaatta, kendilerince teklif edilen monitör de dahil olmak üzere hiçbir monitörün teknik şartnamede belirtilen özelliklere sahip olmadığını öne sürdü. Yapılan incelemede, iddianın doğru olduğu belirlenerek Yönsis Bilgisayar'ın teklif ettiği monitörün de teknik şartnameye uygun olmadığı tespit edildi. Öte yandan, ihaleyi kazanan firma ile yapılan görüşmelerden sonra şartnameye uygun olmayan bu monitörün, uygun olan başka bir monitör ile değiştirildiği ortaya çıktı. Yapılan tespitler doğrultusunda Elazığ Cumhuriyet Başsavcılığı'na suç duyurusunda bulunulmasına karar verildi.
Malzeme alımında devlete kabarık fatura çıkartıldı
Gazi Üniversitesi 03.03.2004'te '142 kalem kit, kimyasal ve cam malzeme alımı' ve 28.06.2005 tarihinde 'kit, kimyasal malzeme alımı' ihaleleri yaptı. Ancak ihalelerdeki yolsuzluklar gazetelere haber oldu. Söz konusu habere göre; Gazi Hastanesi Biyokimya Laboratuvarı'na 2004 yılında alınan malzemelerin fiyatları ile 2005 yılında alınan aynı malzemelerin fiyatları arasında dolar kurundaki gerilemeye rağmen büyük artış olduğu öne sürülüyordu. 2005 yılının fiyatlarının kabarık olması nedeniyle devletin 312 milyar 64 milyon TL fazla ödeme yapmak zorunda kaldığı iddia edildi. KİK, usulsüzlük iddialarını değerlendirmeye aldı. Yapılan incelemede ihale şartnamesindeki hususların bazı firmaların ihaleye girmesini engellediği sonucuna varıldı. Soruşturma açılmak üzere dosyanın Yükseköğretim Kurulu (YÖK)'na gönderilmesine karar verildi.
AHMET DÖNMEZ - 5 Şubat 2007