Ekap

Kanunun 22 nci maddesinde düzenlenmiş olan doğrudan temin, 4734 sayılı Kanunda 4964 sayılı Kanunla yapılan ve 15 Ağustos 2003 tarihinde yürürlüğe giren değişiklikle ihale usulü olmaktan çıkartılmış ve özel bir temin şekli olarak 22 nci maddede tariflenmiştir.

Söz konusu madde hükmüne göre, doğrudan temin yönteminde; ilan yapma, teminat alma, ihale komisyonu kurma ve 10 uncu maddede sayılan yeterlik kurallarını arama zorunluluğu bulunmaksızın, ihale yetkilisince görevlendirilecek kişi veya kişiler tarafından piyasada fiyat araştırması yapılarak ihtiyaçlar temin edilebilmektedir. Ancak, işin mahiyeti gereği idarenin takdiri doğrultusunda maddede zorunlu olmadığı belirtilen işlemlerden biri, bir kaçı veya tamamının yapılması da mümkün bulunmaktadır.

Genel çerçevesini ifade ettiğim doğrudan temin sürecindeki iş ve işlemler damga vergisi mükellefiyeti açısından değerlendirildiğinde ise;
a) Piyasa fiyat araştırması sonucu düzenlenen tutanağın veya alım olurunun binde 4,5 oranında damga vergisine tabi olup olmadığı,
b) Sözleşme düzenlenmediği durumlarda faturanın sözleşme yerine geçip geçmeyeceği ve fatura tutarı üzerinden binde 7,5 oranında damga vergisi tahsil edilip edilmeyeceği, hususlarında idarelerce duraksamaya düşüldüğü ve farklı uygulamalar gerçekleştirildiği görülmektedir. Tebliğde ise, binde 4,5 oranında ihale damga vergisinin doğması için doğrudan teminle yapılacak alımlarda ihale komisyonu kurulması ve kurulan komisyonca ihale kararı alınması gerektiği ifade edilmekte, ihale komisyonu kurularak bir ihale kararının alınmaması halinde ise damga vergisi aranmayacağı belirtilmektedir.

Tebliğde damga vergisinin doğması için ihale komisyonu kurulması ve ihale kararı alınmasından söz edildiğine göre, konunun değerlendirilmesinde ve ortaya çıkan tereddütlerin giderilmesinde 4734 sayılı Kanunun anılan kavramlara yüklediği anlama bakmak gerekecektir.

İhale komisyonunun sayı ve nitelik olarak oluşum biçimi Kanunun 6 ncı maddesinde düzenlenmiştir. Kanun 4 üncü maddesinde ise ihale, Kanunda yazılı usul ve şartlarla mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin istekliler arasından seçilecek birisi üzerine bırakıldığını gösteren ve ihale yetkilisinin onayını müteakip sözleşmenin imzalanması ile tamamlanan işlemler, olarak tarif edilmiştir.

Esasen doğrudan temin sürecinde ihale komisyonu kurulsa dahi bu komisyonca alınan kararı 4734 sayılı Kanunun ihale tanımına uygun bir ihale kararı şeklinde anlamak mümkün görülmemekle birlikte, Kanunun 22 nci maddesinde bu yöntemle yapılacak alımlarda da ihale komisyonu kurulabileceği belirtildiğine göre kurulan komisyonunun yaptığı piyasa araştırması sonucunda uygun gördüğü kişiden alım yapılmasına yönelik verdiği kararı bir “satın alma kararı” olarak değerlendirmek mümkündür.

Bu tespitler çerçevesinde, Tebliğ ve Kanun hükümleri birlikte değerlendirildiğinde, Kanunun 6 ncı maddesine uygun bir ihale komisyonun kurulduğu ve bu komisyonunun yaptığı piyasa araştırması sonucunda uygun gördüğü kişiden alım yapılmasına yönelik bir karar aldığı ve bu kararın ihale yetkilisince onaylandığı durumlarda binde 4,5 oranında damga vergisinin doğduğu şeklinde bir sonuç ortaya çıkmaktadır.
Kanunun 6 ncı maddesine uygun bir ihale komisyonunun kurulmadığı, bir veya birden fazla kişi görevlendirilerek yapılan piyasa araştırması sonucunda düzenlenen ve ihale yetkilisince onaylanan piyasa fiyat araştırma tutanağına dayalı olarak yapılan alımlarda ise, binde 4,5 oranında damga vergisi hesaplanmasına gerek bulunmadığı anlaşılmaktadır.

Uygulamanın sözleşme damga vergisi boyutuyla ilgili olarak ise fazlaca tereddüt bulunmamaktadır.4734 sayılı Kanunun 22 nci maddesinde 4964 sayılı Kanunla yapılan değişiklik sonucu doğrudan temin uygulamasında sözleşme yapma zorunluluğu ortadan kaldırılmış ve bu husus tümüyle idarelerin takdirine bırakılmıştır. İdare, isterse sözleşme düzenleyebilecek veya düzenlemeyebilecektir.
Böylece mevcut düzenlemeler çerçevesinde konu değerlendirildiğinde;
a) Doğrudan temin sürecinde, format veya içeriğine bakılmaksızın, tarafların imzasını taşıyan bir sözleşme düzenlendiğinde, 488 sayılı Kanuna ekli (1) sayılı tablonun I-1/a fıkrasına göre sözleşme bedeli üzerinde (KDV hariç) binde 7,5 oranında damga vergisi tahsil edilmesi gerekmektedir.
b) Sözleşme düzenlenmeyen durumlarda ise, sözleşme damga vergisi doğmayacağından, binde 7,5 oranında damga vergisi tahsil edilmesi veya faturanın sözleşme addedilmesi söz konusu olmayacaktır.